Το φως της δημοσιότητας είδαν οι μετρήσεις μελέτης που αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του ελαιολάδου ΠΟΠ Καλαμάτας. Τα ευρήματα και οι προτάσεις.
Το αποτέλεσμα της συνεργασίας του Δήμου Καλαμάτας με τον ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ, που ξεκίνησε το 2018 και ολοκληρώθηκε το 2020, δόθηκε στη δημοσιότητα.
Συγκεκριμένα, οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του εν λόγω έργου, το οποίο είχε τριετή διάρκεια ήταν:
Για το 2018: Δημιουργία δικτύου ελαιοτριβείων για δειγματοληψίες και οδηγός δειγματοληψίας, συλλογής και μεταφοράς δειγμάτων εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου.
Για το 2019 και το 2020: Συλλογή – Κωδικοποίηση Δειγμάτων – φυσικοχημικές αναλύσεις – οργανοληπτική αξιολόγηση – Διάχυση – Δημοσιοποίηση αποτελεσμάτων.
Για το 2020 η συλλογή των δειγμάτων ξεκίνησε με την έναρξη της ελαιοκομικής περιόδου έως και τα μέσα – τέλη Ιανουαρίου. Κάθε δείγμα, έφερε μια μονοσήμαντη ταυτότητα με όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την ταυτοποίηση του δείγματος. Όλα τα δείγματα προήλθαν από ελαιόκαρπο υπό καθορισμένες συνθήκες ελαιοποίησης (σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ΠΟΠ- Καλαμάτα). Η δειγματοληψία έγινε έτσι ώστε το σύνολο των δειγμάτων να είναι αντιπροσωπευτικό της παραγωγής του ελαιόλαδου.
Στο παραδοτέο του έργου της εν λόγω μελέτης σημειώνεται:
Αξιολόγηση χημικών παραμέτρων
Συνολικά από την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων για τα δείγματα Κορωνέϊκης ποικιλίας προκύπτει ότι όλα τα δείγματα που αναλύθηκαν ανήκουν στην κατηγορία «εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο» με βάση τις παραμετρικές τιμές που έχουν τεθεί βάση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 2568/91 για τους μεθυλεστέρες λιπαρών οξέων.
Τα δείγματα παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά στο μονοακόρεστο ελαϊκό οξύ με μέση τιμή 77,64%, δεδομένο που αποτελεί βασικό πλεονέκτημα της συγκεκριμένης ποικιλίας.
Παράλληλα το δεύτερο σε μεγαλύτερη αναλογία ακόρεστο λιπαρό οξύ είναι το ωμέγα-6 λινελαϊκό οξύ σε ποσοστό 5,33%. Το πρώτο σε αναλογία κορεσμένο λιπαρό οξύ είναι το παλμιτικό οξύ με ποσοστό 11,85%, ενώ το κορεσμένο στεατικό οξύ βρέθηκε σε ποσοστό 2,46%.
Ως αναφορά τις τιμές που αναφέρονται στον Κανονισμό του ΠΟΠ Καλαμάτα, καθώς το εύρος των ορίων που έχει τεθεί είναι πιο περιορισμένο σε συγκεκριμένα λιπαρά οξέα, διαπιστώθηκε η τάση κάποια μεμονωμένα δείγματα να βρίσκονται στο όριο των επιτρεπόμενων τιμών βάση Κανονισμού ΠΟΠ.
Ο προσδιορισμός των κηρών, σε όλα τα δείγματα Κορωνέϊκης ποικιλίας, εκφράστηκε ως το άθροισμα των επιμέρους εστεροποιημένων αλκανολών από το C40 έως το C46.
Οι τιμές που προσδιορίστηκαν αναφέρονται στο σύνολο των αλκανολών από το C40-C46, ώστε να είναι συγκρίσιμες με την έως σήμερα διεθνή βιβλιογραφία (παρόλο που σχετικά πρόσφατα βάση της τελευταίας τροποποίησης στον προσδιορισμό των κηρών, προσμετρώνται μόνο οι εστέρες C42 έως C46).
Η μέση τιμή στα εξεταζόμενα δείγματα είναι 59,9 mg/Kg και είναι εντός των ορίων που έχουν θεσπιστεί για την κατηγορία του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου.
Για τα αποτελέσματα που προέκυψαν αναλύοντας το στερολικό προφίλ των δειγμάτων παρατηρήθηκε ότι σε μεγάλο αριθμό δειγμάτων παρουσιάστηκαν σημαντικές αποκλίσεις τόσο από τα όρια που έχουν τεθεί βάση του Κανονισμού Ε.Ε 2568/91 όσο και από τον Κανονισμό του ΠΟΠ Καλαμάτα.
Πιο συγκεκριμένα, από το σύνολο των 20 δειγμάτων που εξετάστηκαν, 11 δείγματα έχουν συγκέντρωση ολικών στερολών κάτω από το επιτρεπόμενο όριο των 1000 mgr/kg, για την κατηγορία του εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου.
Οι τιμές αυτές αντιστοιχούν σε ποσοστό 55% του συνόλου των δειγμάτων, δηλαδή πάνω από τα μισά δείγματα είναι εκτός παραμετρικών τιμών βάση Καν. Ε.Ε. 2568/91.
Αντίστοιχα με βάση το θεσμοθετημένο όριο των 11ΟΟmg/Κg του Κανονισμού ΠΟΠ Καλαμάτα, το ποσοστό που είναι εκτός κατηγορίας ανέρχεται στο 75%.
Οι τιμές ολικών στερολών για τα δείγματα που ήταν εκτός ορίων, κυμάνθηκαν από 836 έως 989 mg/Κg.
Παράλληλα παρατηρήθηκε ότι και στα υπόλοιπα δείγματα στο σύνολό τους, οι τιμές ολικών στερολών ήταν χαμηλές, οριακά πάνω από τα 1000 mg/kgr. Η μέση τιμή συγκέντρωσης ολικών στερολών ήταν 992,65 mgr/Kg.
Ως προς τις επιμέρους στερόλες, τα αποτελέσματα που προέκυψαν δείχνουν ότι η β-σιτοστερόλη με ποσοστό 80,54% ήταν η φυτοστερόλη με τα μεγαλύτερα ποσοστά και ακολούθως η Δ5-αβεναστερόλη με ποσοστό 10,37 %και η καμπεστερόλη με ποσοστό 3,72%.
Μικρά ποσοστά φυτοστερολών όπως η στιγμαστερόλη, η κλεροστερόλη, η σιτοστανόλη και η 24-μεθυλ/χοληστερόλη βρέθηκαν στα εξεταζόμενα δείγματα, ενώ τα
ποσοστά χοληστερόλης ήταν της τάξεως του 0,12%.
Τέλος, παρατηρήθηκε ότι από τα 20 δείγματα που αναλύθηκαν, βρέθηκαν 2 δείγματα που παρουσίασαν υψηλότερο ποσοστό καμπεστερόλης από την επιτρεπόμενο όριο(4%), το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό 10% του συνόλου των δειγμάτων. Η μέση τιμή καμπεστερόλης ήταν 3,72%.
Τέλος, στα εξεταζόμενα δείγματα, η μέση τιμή ολικής ερυθροδιόλης κυμάνθηκε στο 3,04% ενώ 2 δείγματα ήταν εκτός ορίων.
Υψηλά επίπεδα τριτερπενικών διαλκοολών έχουν παρατηρηθεί εμπειρικά σε περιπτώσεις όπου εφαρμόζονται λανθασμένες πρακτικές κατά την παραγωγική διαδικασία.
Αν συνδυάσουμε όμως τα συγκεκριμένα δεδομένα με τις αναλύσεις δειγμάτων άλλων ποικιλιών που πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριό μας μπορούμε να πούμε ότι φαίνεται να υπάρχει και συσχέτιση των υψηλών αυτών ποσοστών με την ποικιλία Κορωνέϊκη.
Συνολικά, τα παραπάνω δεδομένα είναι σύμφωνα με τις παρατηρήσεις του εργαστηρίου ελαιολάδου του ΥΠΑΝ, αλλά και με δεδομένα που έχει συλλέξει από την μακρόχρονη εμπειρία της η εμπειρογνώμονας του Δ.Σ.Ε. κα Έφη Χριστοπούλου.
Τέλος αν και ο αριθμός των εξεταζόμενων δειγμάτων είναι μικρός (40 δείγματα σε δυο έτη δειγματοληψίας) σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα του Δήμου Μεσσήνης σε αντίστοιχο πρόγραμμα και αριθμό δειγμάτων υποδεικνύουν από τη μία πλευρά ότι υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής εξαιρετικών παρθένων ελαιολάδων με ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Από την άλλη πλευρά όμως, διαφαίνεται επίσης καθαρά ότι υπάρχουν αποκλίσεις από τις επιτρεπόμενες τιμές που έχουν τεθεί στο Κανονισμό για το Καλαμάτα ΠΟΠ, οι οποίες δεν οφείλονται σε κακές γεωργικές πρακτικές ή κακές πρακτικές ελαιοποίησης αλλά σε ενδογενή χαρακτηριστικά της ποικιλίας Κορωνέϊκη από την οποία προήλθαν όλα τα δείγματα.
Προτάσεις για βελτίωση των προδιαγραφών του ΠΟΠ Καλαμάτα
Εν κατακλείδι από τα δεδομένα που έχουν συλλεγεί στους δήμους Καλαμάτας και Μεσσήνης αλλά και από τις εκατοντάδες αναλύσεις ελαιόλαδων Που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στο
Εργαστήριο Πιστοποίησης της ποιότητας ελαιολάδου Καλαμάτας του ΕΛΓΟ —ΔΗΜΗΤΡΑ προκύπτει ότι:
Μεγάλος αριθμός δειγμάτων εμφανίζει χαμηλές τιμές ολικών στερολών κάτω από τα όρια του ΠΟΠ Καλαμάτα ακόμη και από τα όρια του Εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου.
Το γεγονός αυτό αποδίδεται ξεκάθαρα στην γενετική προδιάθεση της ποικιλίας Κορωνέϊκη σε συνδυασμό με τις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής.
Προτείνεται να γίνουν ενέργειες για την τροποποίηση του ΠΟΠ ως προς τη συγκεκριμένη παράμετρο, και να υποστηριχθούν οι ενέργειες της εκπροσώπου της χώρας στο Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας για παρέκκλιση από τον κανονισμό (Ε.Ε Καν. 2568/91) για την συγκεκριμένη παράμετρο και ποικιλία.
Τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά της ποικιλίας Κορωνέϊκη στους Δήμους Καλαμάτας και Μεσσήνης, στο δεύτερο έτος δειγματοληψίας, που χαρακτηρίζεται ως μια καλή χρονιά είναι σε αρκετές περιπτώσεις καλύτερα από τα ανώτερα οριζόμενα όρια του ΠΟΠ Καλαμάτα. Προτείνεται η κατάργηση των ανώτατων ορίων στα θετικά χαρακτηριστικά Φρουτώδες πικρά και πικάντικο.
Σχετικά με τα υψηλά ποσοστά συγκεκριμένων φυτοστερολών σε ορισμένα δείγματα κατά την επιστημονική μας άποψη απαιτείται σε βάθος έρευνα με ορίζοντα τουλάχιστον 3ετίας και σε μεγάλο αριθμό δειγμάτων για να φανεί αν υπάρχει και συσχέτισή τους με την ποικιλία ή αν οφείλονται αποκλειστικά σε κακές πρακτικές κατά διάρκεια της ελαισποίησης.
Τέλος με δεδομένο ότι αρκετά δείγματα ακόμη και κοντά στο τέλος της ελαισκομικής περιόδου πληρούν τις προδιαγραφές του ΠΟΠ Καλαμάτα προτείνεται η επιμήκυνση της περιόδου του ΠΟΠ από 6 σε τουλάχιστον 9 εβδομάδες από την πρώτη δήλωση ελαιολάδσυ «ΠΟΠ Καλαμάτα».
